कृषि कर्ममा तल्लीन दम्पती

सुर्खेत- बिहानै झिसमिसेमै पर्शुराम र श्रीमती धर्मा बुढा तरकारी बारीमा पुग्छन्। तरकारी बारीमा उम्रिएको झार उखेल्दै तरकारी गोडमेल गर्न बुढा दम्पतीलाई भ्याइनभ्याइ हुन्छ। बिक्रीका लागि योग्य भएको तरकारी टिपेर बजार लैजाने तयारी गर्छन्। बिक्री गर्न मिल्ने तरकारी टिपेर बोरामा राख्ने र खाना खाइसकेपछि तरकारी बिक्रीका लागि बजारतिर लाग्नु बुढा दम्पतीको दिनचर्या नै हो। 

कति तरकारी व्यवसायीहरु त उनको बारीमै पुगेर तरकारी किनेर लैजान्छन्। सुर्खेत बराहताल गाउँपालिका–६ ब्युरेनीका बुढा दम्पती सात वर्षदेखि कृषि कर्ममा तल्लीन छन्। उनीहरुले व्यावसायिक तरकारी खेती सुरु गरेको सात वर्ष भयो। बुढा दम्पतीले परम्परागत खेती प्रणालीलाई परिमार्जन गरेर आधुनिक खेतीमा परिणत गरेका हुन्। 

त्यसो त उनहिरुको पुर्ख्यौली पेसा नै कृषि हो। बुबा–हजुरबुबाको परम्परागत खेती प्रणालीको फरक देखाउँदै बुढा दम्पतीले भने, 'उहाँहरुले आफ्नो निर्वाहका लागि थोरै खेती गर्नुहुन्थ्यो। हामी आधुनिक तरिकाले धेरै खेती गरिरहेका छौ। प्रविधिको उपयोग गर्दैै खटिएका छौँ। पहिलाभन्दा धेरै राम्रो आम्दानी भइरहेको छ।'

आधुनिक तरकारी खेती गर्त थालेपछि तरकारी बारीमा हरियाली छाएको छ। आलु, काउली, साग, गोलभेँडा, धनियाँ, प्याज, भिण्डी, रायो, बन्दागोभीले तरकारी बारी मनमोहक पनि देखिन्छ। पर्शुरामले चार रोपनी जमिनमा तरकारी खेती गरे। अन्य खेतीभन्दा तरकारी खेतीबाटै राम्रो आम्दानी भइरहेको पर्शुरामले सुनाए। 'अन्य खेती गर्दा लगानीसमेत उठाउन गाह्रो हुन्थ्यो। तरकारी खेतीबाट एक फसलमै लगानीको दोब्बर आम्दानी हुन्छ', उनले भने, 'त्यसैले त अन्य खेती गर्न छाडेको हुँ। अब यसलाई अझै बढाउँदै लैजाने योजना छ।' 

उनले मौसमअनुसारको तरकारी खेतीबाटै मेहेनतअनुसारको फल र आम्दानी पाउन सकेको बताए। उन बारीबाट टिपेको ताजा र आलो तरकारी स्थानीय बजारका साथै प्रदेश राजधानी वीरेन्द्रनगरसम्म बिक्रीका लागि लैजाने गछन्। बजार पुर्‍याएको तरकारी तुरुन्तै बिक्री भइहाल्छ। उनले तरकारी खेतीसँगै कुखुरापालन पनि गेरेकाछन्। तरकारीे खेतीमा करिब एक लाख रुपैयाँ लगानी गरेका बुढा दम्पती एकाबिहानैदेखि साँझ अबेरसम्म तरकारी तथा कुखुरापालनमा नै व्यस्त हुन्छन्। 

घरखर्च चलाउन झन्डै १० वर्ष भारतमा मजदूरी गरेका बुढा सात वर्षयता भने प्लास्टिकको टनेलमा तरकारी उत्पादन गरेर रमाइरहेकाछन्। उनलाई विगतमा रोजगारीका लागि भारतमा बिताएको समयप्रति पछुतो छ। उनी भन्छन्, 'त्यो समयमा गाउँमै बसेर यसरी तरकारी खेती गर्न पाएको भए यतिबेला आर्थिक हिसाबले बलियो बन्ने रहेछु। ढिलै भए पनि आफ्नै व्यवसाय गर्न सकेको छु', उनी भन्छन्, 'अरूको देशमा गएर पसिना बगाउनुभन्दा आफ्नै देश तथा गाउँठाउँमा केही गरौँ, काम भनेको सानो ठूलो हुँदैन।'

बुढा दम्पती आफूहरूले सात वर्षदेखि तरकारी व्यवसायमा काम गर्दा प्राविधिकको जस्तै धेरै अनुभव बटुलिसकेको बताउँछछन्। 'अहिले त गाउँमा कसैको तरकारी बारीमा केही समस्या आए हामीले नै समस्या समाधान गरिदिन्छौँ', बुढा दम्पतीले एकसाथ भने, 'कुन रोग किराको प्रकोप भए के लक्षण देखिन्छ र कुन विषादी प्रयोग गर्नेबारे हामीले नै अरू किसानलाई सल्लाह दिन्छौँ।' तरकारी बेचेरै बुढा दम्पतीले सबै खर्च कटाएर वार्षिक साढे दुई लाख बचत गर्छन्। उनीहरुको देखासिकी गरेर गाउँका धेरैले तरकारी लगाएका छन्। 

अहिले तरकारी खरिद गर्न व्यापारीहरू नै बारीमा आउने गरेको धर्माले बताइृन्। उनले भनिन् ,'थोक बिक्रीका लागि व्यापारीहरु बारीमै आइपुग्छन् भने कहिलेकाहीँ श्रीमान्ले पनि बजार लैजानुहुन्छ।' उनले दैनिक एकदेखि डेढ क्विन्टलसम्म तरकारी बिक्रीका लागि बजार पठाउने गरेको बताए।

तरकारी खेतीका लागि बाँदर र पानी मुख्य समस्याका रुपमा रहेको बताउँदै उनी किसानलाई सहज कर्जा, मल, बीऊ तथा प्रविधिको अनुदानमा सबैको समान पहुँच स्थापित गरी राहत, अनुदान तथा कृषि बिमाको प्रभावकारी व्यवस्था गर्नुपर्ने माग गर्छन्। उनका अनुसार अहिले ब्युरेनीका ४५ घरले तरकारी खेती गर्न थालेका छन्। 

कुखुरापालन पनि सँगसँगै

तरकारी खेतीसँगै बुढा दम्पत्तीले कुखुरापालन व्यवसायलाई पनि सँगसँगै अघि बढाएका छन्। तरकारी खेतीका लागि मलको आवश्यकता पर्ने भएकाले कुखुरापालन व्यवसायलाई पनि सँगसँगै अघि बढाएको बुढा दम्पत्तीको भनाइ छ। उनीहरुको खोरमा ५०० ब्रोइलर कुखुरा छन्। 

एक लाख ५० हजार रुपैयाँबाट सुरु गरेको कुखुरापालन व्यवसायले अहिले मासिक ५० हजार रुपैयाँ आम्दानी दिइरहेको बुढा दम्पती बताउँछन्। कुखुराको दानाको मूल्यमा उचारचढाव हुँदा आम्दानी पनि घट्ने–बढ्ने हुन्छ। कुखुरापालन गरिरहेका बुढा दम्पत्तीले एक वर्षयता गाउँमै मासु पसल पनि सञ्चालन गरिरहेका छन्। दैनिक कम्तीमा २० देखि २५ किलोसम्म कुखुराको मासु गाउँमै खपत हुने गरेको बताउँदै बुढा दम्पती भन्छन्, 'मासु पसलबाट दैनिक करिब पाँच हजार रुपैयाँको व्यापार भइरहेको छ।'

कहिलेकाहीँ कुखुरामा देखिने विभिन्न रोगले सताउने गरेको परशुराम बताउँछन्। 'गाउँमा व्यवसाय गर्दा केही चुनौती छन्। प्राविधिक र औषधि अभावमा कहिलेकाहीँ समस्या आउँछ। कुखुराको बजार भाउ पनि राम्रो छ', उनले भने। उनले लगानीअनुसार आम्दानी भइरहेकामा सन्तुष्टि पनि व्यक्त गरे। छोटो समयमै आफ्नै मेहेनतले बुढा दम्पती गाउँकै उदाहरणीय कृषक बन्नु भएको छ। कृषि पेशाबाटै बुढा दम्पत्तीले तीन छोराछोरीलाई सुर्खेतको निजी विद्यालयमा पढाउन सकेकाछन्